Vụn Chưa c Lưu TrữTrên Chuỗi Khối Blockchain)TưPháp:Thách Thức vàGiải Pháp

Trong bối cảnh công nghệ blockchain ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực pháp lý, việc lưu trữ dữ liệu tư pháp trên nền tảng này đang trở thành xu hướng toàn cầu. Tuy nhiên, tại Việt Nam, cụm từ "vụ án chưa được lưu trữ trên chuỗi khối tư pháp" vẫn là một vấn đề gây tranh cãi, phản ánh cả cơ hội lẫn rào cản trong quá trình chuyển đổi số ngành tư pháp.

Blockchain Tư Pháp: Từ Lý Thuyết Đến Thực Tiễn
Blockchain, với đặc tính minh bạch, bất biến và phi tập trung, được xem là công cụ lý tưởng để lưu trữ hồ sơ pháp lý. Tại các quốc gia như Estonia hay Trung Quốc, hệ thống blockchain tư pháp đã giúp giảm thiểu gian lận, tăng tốc xử lý vụ án và đảm bảo tính toàn vẹn của dữ liệu. Ở Việt Nam, dù đã có những thử nghiệm ban đầu như nền tảng V-chain của Bộ Tư pháp, nhiều vụ án quan trọng vẫn chưa được số hóa và lưu trữ trên blockchain. Nguyên nhân chính nằm ở sự thiếu đồng bộ giữa khung pháp lý và công nghệ, cũng như tâm lý e ngại về rủi ro bảo mật.

Hệ Lụy Khi Vụ Án "Ngoài Chuỗi Khối"
Việc một vụ án chưa được lưu trữ trên blockchain tư pháp dẫn đến nhiều hệ quả nghiêm trọng. Thứ nhất, tính minh bạch bị hạn chế: Các bên liên quan khó truy xuất nguồn gốc tài liệu, tạo kẽ hở cho tranh chấp về tính hợp lệ của chứng cứ. Thứ hai, nguy cơ mất hoặc sai lệch dữ liệu cao hơn do phụ thuộc vào hệ thống lưu trữ truyền thống. Điển hình là vụ án năm 2023 tại TP.HCM, khi hồ sơ giấy bị thất lạc đã khiến quá trình phúc thẩm kéo dài 18 tháng. Thứ ba, thiếu tính thống nhất: Các tòa án địa phương sử dụng phương pháp lưu trữ khác nhau gây khó khăn cho việc chia sẻ thông tin liên chi nhánh.

Rào Cản Kỹ Thuật và Pháp Lý
Để đưa vụ án lên blockchain, Việt Nam cần vượt qua ba thách thức chính:

• Hạ tầng công nghệ: Hệ thống máy chủ hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu xử lý lượng lớn giao dịch blockchain.
• Chính sách pháp lý: Chưa có quy chuẩn rõ ràng về giá trị pháp lý của dữ liệu trên blockchain, đặc biệt khi xảy ra xung đột giữa bản ghi số và văn bản giấy.
• Nhận thức của đội ngũ tư pháp: Nhiều thẩm phán, luật sư vẫn thiếu kỹ năng công nghệ cần thiết để vận hành hệ thống mới.

Giải Pháp Hướng Đến Tương Lai
Để giải quyết tình trạng "vụ án chưa lưu trữ trên blockchain", cần triển khai đồng bộ các biện pháp:

• Xây dựng khung pháp lý: Ban hành nghị định công nhận giá trị chứng cứ điện tử trên blockchain, kèm theo tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể.
• Đầu tư hạ tầng: Phát triển blockchain riêng cho ngành tư pháp với cơ chế đồng thuận phù hợp (như Practical Byzantine Fault Tolerance), kết hợp AI để tự động phân loại hồ sơ.
• Đào tạo nhân lực: Tổ chức các khóa huấn luyện cross-function giữa chuyên gia công nghệ và luật gia.
• Hợp tác quốc tế: Tham khảo mô hình của EU về Court Blockchain Initiative để tránh lặp lại sai lầm.

Trường Hợp Điển Hình và Bài Học
Vụ kiện giữa Công ty A và Doanh nghiệp B năm 2022 là ví dụ sinh động. Dù đã có quyết định sơ thẩm từ tháng 3/2022, việc thiếu bản lưu blockchain khiến hai bên tiếp tục tranh cãi về tính hợp lệ của biên bản họp. Kết quả là vụ án phải xét xử lại toàn bộ, gây thiệt hại ước tính 12 tỷ đồng. Trái ngược, vụ án Công ty X sử dụng smart contract trên blockchain của Singapore năm 2021 đã được giải quyết chỉ trong 3 tuần nhờ tính minh bạch tuyệt đối.

Kết Luận
Việc tồn tại những vụ án chưa được lưu trữ trên blockchain tư pháp không chỉ là thách thức công nghệ mà còn là bài toán về tư duy quản trị. Để bắt kịp xu thế, Việt Nam cần táo bạo hơn trong việc chấp nhận rủi ro có kiểm soát, đồng thời xây dựng lộ trình chuyển đổi số bài bản. Chỉ khi nào mọi hồ sơ đều được "đóng dấu thời gian" trên chuỗi khối, ngành tư pháp mới thực sự đạt được sự công bằng và hiệu quả trong kỷ nguyên số.